Zakon Pijarów - pa­rafia św. Jana Chrzciciela

Kościół Św. Jana Chrzciciela w Jeleniej Górze i Zakon Pijarów: Historia i Dziedzictwo

Historia Kościoła Św. Jana Chrzciciela w Jeleniej Górze oraz związanej z nim placówki zakonnej Zakonu Pijarów jest bogata w wydarzenia, które układają się w barwną mozaikę dziejów tego regionu. Pierwsze wzmianki o istnieniu kościoła czy kaplicy w Cieplicach pochodzą z odległego 1281 roku. To wtedy książę Bernard (Lwówecki) ze Śląska podarował Zakonowi Joannitów miejscowość noszącą nazwę "calidusfons," co tłumaczone jest jako "ciepłe źródła." Stąd też wywodzi się nazwa miejscowości - Warmbrunn, czyli Cieplice.

Dokładniejsze informacje o istnieniu kościoła pochodzą z początku XV wieku. 16 czerwca 1403 roku rycerz Gotsche Schoff II, dziedzic twierdzy Chojnik, ufundował w Cieplicach klasztor dla proboszcza i czterech ojców z Zakonu Cystersów w Krzeszowie. Klasztor przeszedł większe przebudowy w latach 1678-1684, a z tego okresu pochodzą oba barokowe portale, ozdabiające wejścia do klasztoru i kościoła.

Najważniejszym punktem w historii kościoła i klasztoru był jednak tragiczny dzień 6 września 1711 roku, kiedy to doszczętnie spłonęły stare zabudowania kościoła. Jednak z determinacją i wielkim poświęceniem, nowy kościół został odbudowany w latach 1712-1714 przez macierzysty klasztor z Krzeszowa i hrabiego Hansa Antoniego Schaffgotscha ( potomek Gotsche Schoffa).

Uroczystość obchodzenia 400-lecia istnienia klasztoru, która miała miejsce od 4 do 7 września 1803 roku, była ostatnim dniem radości. W 1810 roku, rozporządzeniem królewskim, wszystkie klasztory i fundacje w Prusach zostały zniesione, a klasztor cieplicki przeszedł na własność hrabiego Leopolda Gotarda Schaffgotscha w 1812 roku.

Po roku 1812, kiedy to klasztor stał się własnością hrabiego Schaffgotscha, skrzydło południowe klasztoru zostało przekazane kościołowi parafialnemu św. Jana Chrzciciela. Jednak po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku układu w Poczdamie, Dolny Śląsk został włączony w granice Polski.

Obecnie, pomieszczenia klasztorne, które kiedyś mieściły rodowe zbiory biblioteczne Schaffgotschów, są zajmowane przez Zakon Pijarów. To zgromadzenie kontynuuje pracę duszpasterską w parafii św. Jana Chrzciciela. Dawna szkoła klasztorna służy obecnie jako Biuro Parafialne, Świetlica Środowiskowa i Punkt Caritas.

W latach 2010-2013 przeprowadzono gruntowną renowację trzech zabytkowych obiektów Zespołu Klasztornego Zakonu Cysterskiego. Muzeum Przyrodnicze, przeniesione z Pawilonu Norweskiego, oraz Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku znalazły swoją siedzibę w wyremontowanym kompleksie.

Szczególną uwagę warto zwrócić na sąsiedztwo Parafii tzw. Długi Dom, wybudowany przez Cystersów w latach 1689-93. To miejsce było pierwszym domem zdrojowym w Cieplicach i obecnie pełni funkcję hotelu dla kuracjuszy oraz restauracji. Ponadto, w obrębie dawnych zabudowań klasztornych znajduje się pawilon nad źródłem "Marysieńka," wybudowany w 1710 roku, a przebudowany sto lat później. Przy moście na rzece Kamiennej stoi XVIII-wieczna figura Świętego Jana Nepomucena, fundacji hrabiego Schaffgotscha.

Dawna prepozytura Cystersów w Jeleniej Górze - Cieplicach Zdroju, będąca częścią barokowego założenia filii klasztoru krzeszowskiego, zachwyca prostotą form charakterystyczną dla śląskiej architektury barokowej z drugiej połowy XVII wieku.

Wnętrza kościoła zdobi największy znany na Śląsku zespół malowideł poświęconych św. Bernardowi. Dodatkowo, Wirtualne Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku, które mieści się obecnie w Muzeum Przyrodniczym, to miejsce, które z pewnością zasługuje na odwiedzenie.

Cystersi, sprowadzeni do Cieplic z Krzeszowa w 1403 roku przez Schaffgotschów, odegrali kluczową rolę w rozwoju uzdrowiska, konkurującego z czasem ze źródłem Schaffgotschów. Obecny budynek prepozytury, wzniesiony w latach 1586-87, to późnorenesansowa budowla, której przebudowę przeprowadzono w latach 1679-84. Po sekularyzacji w 1810 roku, znalazł się on w posiadaniu rodziny Schaffgotschów, a po II wojnie światowej część prepozytury stała się własnością Skarbu Państwa. Księgozbiór i archiwum Schaffgotschów włączone zostały do zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie i wielu muzeów polskich. Część kolekcji pozostała w Cieplicach, gdzie w 1965 r. utworzono Muzeum Przyrodnicze (wcześniej z siedzibą w Pawilonie Norweskim). W 2010 r. podjęto prace remontowo-konserwatorskie w celu adaptacji części budynku użytkowanej przez P.P. Uzdrowisko Cieplice Zdrój na siedzibę Muzeum Przyrodniczego, w czasie których odkryto i zakonserwowano malowidła ścienne zdobiące wnętrze.