Baszta i Brama Wojanowska, Kaplica Św. Anny

Baszta, Brama Wojanowska i Kaplica Św. Anny: Świadkowie Historii Jeleniej Góry

W samym sercu Jeleniej Góry, na skrzyżowaniu dwóch istotnych arterii miejskich – ulic Konopnickiej i 1-go Maja – zbudowano się zabytkowy kompleks, który przenosi nas w głąb burzliwej historii tego miasta. Brama Wojanowska i Kaplica Świętej Anny to nie tylko architektoniczne perły, lecz również świadkowie przemian, jakim podlegała Jelenia Góra na przestrzeni wieków.

Początki historii Bramy Wojanowskiej sięgają daleko w przeszłość, a jej rola w życiu miasta była niezwykle istotna. Pełniąc funkcję bramy miejskiej aż do 1763 roku, chroniła wjazd do miasta od strony Wojanowa. Pierwotnie była wzmocniona okazałą basztą, a jej obronność podkreślały fosa, most zwodzony, podwójne kraty i solidne odrzwia. Jednak los kapryśnie potraktował to monumentalne dzieło, gdy w 1775 roku zdecydowano się na jej rozebranie. Na jej miejsce wówczas wzniesiono skromniejszą barokową bramę z furtą, która spełniała funkcje porządkowo-rozgatkowe.

Przez kolejne stulecia brama przeszła szereg przemian. Pod koniec XIX wieku została rozebrana i przeniesiona na teren ówczesnych koszar wojskowych przy ulicy Obrońców Pokoju. Nie miała jednak zamiaru pozostać w zapomnieniu. Po gruntownym remoncie w 1998 roku, powróciła na swoje pierwotne miejsce, zwracając uwagę swoim imponującym wyglądem i historycznym znaczeniem.

Ozdoba Bramy Wojanowskiej to rokokowe kartusze z herbami Jeleniej Góry, Śląska i Prus, świadectwo czasów, kiedy te ziemie były świadkiem licznych zmian politycznych. Dodatkowo, na bramie umieszczono okolicznościową inskrypcję, której treść stanowi wyraz hołdu dla króla Fryderyka II i jego roli w aneksji Śląska do Prus w 1742 roku.

Nieodłącznym elementem kompleksu Bramy Wojanowskiej jest Baszta Wojanowska i przyległa do niej basteja. Tworzyły one średniowieczny kompleks obronny, strzegący bramy, przez którą prowadziła droga do Wojanowa. Baszta pełniła również funkcję więzienia, co świadczy o jej wielowymiarowej roli w życiu społeczności. Historia tego miejsca jest niejednokrotnie tragiczna, zwłaszcza w świetle katastrofy z 4 grudnia 1480 roku, kiedy to wieża zawaliła się, pochłaniając życie pięciu osób. Niemniej jednak, szybka odbudowa nadając jej dzisiejszy kształt, z zegarem na szczycie, hełmem i latarnią, stanowi zdecydowany testament determinacji mieszkańców Jeleniej Góry.

Niedaleko Bramy Wojanowskiej można zauważyć wyłożony większą kostką brukową obrys po śladach fundamentów średniowiecznej Baszt Wojanowskiej. To jakby strefa przejścia między terenem miejskim a warownym kompleksem obronnym, która doskonale ilustruje rozbudowaną strukturę miejskich fortyfikacji.

Kaplica Świętej Anny, choć dziś oddzielona od Bramy Wojanowskiej, jest nierozerwalnie związana z jej historią. Powstała w latach 1709-1715, spełniając funkcje zarówno obronne, co widoczne jest w licznych otworach strzelniczych, jak i sakralne w okresie pokoju. W jej wnętrzu można odnaleźć ślady przeszłości w postaci wmurowanego krzyża pokutnego, który z biegiem lat podniesiono poziomem chodników.

Dziś, przemierzając ulicę Konopnickiej i zatrzymując się przy Bramie Wojanowskiej, można poczuć puls historii Jeleniej Góry. Te zabytkowe struktury stanowią nie tylko piękno architektoniczne, ale przede wszystkim opowieść o odwadze, determinacji i zmieniającej się twarzy tego miasta na przestrzeni wieków.